Χώμα ελευθερίας μωβ

Ο Κώστας Μαρδάς έχει δημοσιεύσει πολιτικές και ιστορικές μελέτες, αλλά και ποιήματα και σατιρικά κείμενα. Με το «Χώμα ελευθερίας μωβ», εκδόσεις Νίκας, ο Μαρδάς επιστρέφει πάνοπλος στην ποίηση. Και πάνοπλος σημαίνει τολμηρός και πολυσυλλεκτικός. Τολμηρός γιατί δεν διστάζει να δοκιμάσει και να συστεγάσει κάτω από τον ίδιο τίτλο τα πιο διαφορετικά στοιχεία. Και πολυσυλλεκτικός διότι δεν επιδιώκει μόνο να δεξιωθεί διαφορετικά ποιητικά είδη, αλλά και να συνδυάσει θεματικές περιοχές που είναι δύσκολο να συλλειτουργήσουν στο εσωτερικό του ίδιου κορμού.

Συγκεντρώνοντας την αναγνωστική και τη στιχουργική του πείρα, ο Μαρδάς κορφολογά καταρχάς την πολιτική ποίηση, μιλώντας για την ευγένεια και για τη διαφθορά του δημόσιου βίου, την ποίηση της κοινωνικής καταγγελίας, καυτηριάζοντας τα φαινόμενα της καταφανούς αδικίας και ανισότητας, τη σατιρική ποίηση, αποκαθηλώνοντας θεσμούς και πρόσωπα, την ποίηση της καθημερινής ζωής, μιλώντας για κοντινές χαρές και λύπες, αλλά και μια ποίηση όπου τον πρωταγωνιστικό ρόλο αναλαμβάνει αίφνης ο λόγος της Ιστορίας, κοιτάζοντας με το αυστηρό του βλέμμα προς το σήμερα:

 

Πόσες όμορφες χάθηκαν
Στ’ αέρια του Χίτλερ!
Κι έμειναν ορφανά
Χρυσαφικά
Και μπρασελέ ρολόγια
Στα πράσινα γερμανικά
Τοπία του θανάτου

Κι ο γύρω κόσμος αμέριμνος
Έβαζε για ύπνο τα παιδιά του

(Ο ύπνος του Μάουτχαουζεν)

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, 7 Ιουνίου 2025, Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων  

 

«Από τον θησαυρό του βιβλίου αρπάζω ψηφίδες, όπως εκείνη την αφιερωμένη στον Μίκη Θεοδωράκη, «Ουρανομήκης α-θανάτου», που λόγω ύψους και όγκου, κυριολεκτικού και μεταφορικού, ξεπέρασε τα σύνορα της χώρας όσο ζούσε και του χρόνου από τη στιγμή που πέθανε, γινάμενος αθάνατος ή όπως θα έλεγε και ο Ελύτης: Ίδια η μνήμη γινάμενη παρόν.

Το «Μητρικό και οξύ», μια ελεγεία στη μάνα του, Ελέγκω, μακρύ, αγαπητικό και εξομολογητικό, γεμάτο μνήμες από το σπίτι, από τη Σμύρνη, από το πώς ντυνόταν και φρόντιζε τον εαυτό της και το σαλόνι όπου θα καλέσει όλους τους αγαπημένους νεκρούς για να χορέψει «πάνω στον άκτιστο χρόνο υπέρ των κεκοιμημένων». Τα ταγεράκια της Σανέλ και τα ακριβά αρώματα που αγάπησε πιο πολύ από τον πατέρα.

Μερικές φορές το μικρό ποίημα στην πύκνωσή του μας ξαφνιάζει. Παράδειγμα ο «Ξιφήρης Λόγος», του οποίου το σαρκαστικό σχόλιο μας διαπερνά σαν σπαθί:

Τεχνίτης απαράμιλλων/ Δαμασκηνών σπαθιών!/ Και έχω πελατολόγιο/ Στρατούς, Ληστές κι Αγίους!/ Κι αν, έστω μια μέρα λείψω/ Θα μείνουν ανεπάγγελτοι!

Τα «Ναυτικά Νέα» πάντα με την αγωνία για κείνον που λείπει, εκείνης που τον περιμένει και αυτός: Αιώνες πλήρης η λύπη μου/ και δυο στιγμές χαρά μου. Επίσης, ο «Ποιητής με τίτλους», που προφανώς αναφέρεται σε αγαπημένο εκλιπόντα: Πέρασα καλά στην κηδεία σου!  και ύστερα από έναν μακρύ κατάλογο για το τι και το πώς, τον βλέπει:

Να σελιδοποιείς την τελευταία είδηση
Με γράμματα timesτων 80 σχεδιάζοντας τον τίτλο:
«Ποίησα ροκ τον Θάνατο!»

Σταματώ για λίγο σε δυο μεγάλους ποιητές –«Δυο πλοία αντιπλέοντα/ Συνείδηση και πάθος»– που κρατούν το ίδιο νήμα σε ένα μικρό ποίημα, από διαφορετική άκρη. Κι όμως, και οι δύο με την ίδια ιδέα παλεύουν και καίγονται και ας φαίνεται πως διαφωνούν – Κωστής Παλαμάς και Κωνσταντίνος Καβάφης, εννοώ· ο χρόνος, που ξεπέρασε τη μόδα του ενός και εγκαθίδρυσε την εξουσία του άλλου, έφερε την ισορροπία. Ο ένας είχε ελπίδα, ο άλλος όχι. Ο ένας κυριάρχησε για πενήντα χρόνια, ο άλλος μόλις που πρόλαβε να δει, αλλά από εκεί που δε βλέπει πια, αν έβλεπε, θα έβλεπε πως τείνει να έχει κατακτήσει τον αιώνα. Ωστόσο, κανείς ποτέ δεν ξέρει, γιατί το διάνυσμα του χρόνου είναι μεγαλύτερο της ζωής του καθενός… Ο καθείς και η εποχή του. «Κ.Π.Κ.», ακόμα και το αρκτικόλεξο τους θέλει μαζί, κρίκους μιας αλυσίδας. Από την ηρωική γενιά του Μεσολογγίου ο ένας, από την παρακμή της ιστορίας ο άλλος. Ξαναζούν μέσα από όσα έλπισαν και τους απέλπισαν…

Σαν μια στιγμή έξω από τον χρόνο είναι η ομορφιά: Κι ήταν τέτοια η ωραιότητα/ Της γύμνιας του σώματος/ Που δεν πρόσεξα/ Το σημάδι από τη σφαίρα/ Ανάμεσα στα στήθη

Όπως ο Αχιλλέας, όταν είδε νεκρή την αμαζόνα Πενθεσίλια!

Ο γιατρός δεν κατάλαβε πόσα είχε καταπιεί το αδηφάγο λαρύγγι του ασθενούς, στο ποίημα «Δεν οίδε ότι ουδέν είδε», και είναι πολλά εκείνα που απασχολούν τον Κώστα Μαρδά και πολλών συναισθηματικών αποχρώσεων, όπως το τέλος των ιδεολογιών, η ματαίωση των ονείρων, τα εθνικά σύμβολα… Η συλλογή κλείνει με σεβασμό στον πατέρα και τη μητέρα, που με ένα ανάποδο ποίημα υποστηρίζει αυτό που αρνείται:

Κι ούτε σας σκέπτομαι ποτέ/ …/ Και δεν σας αγαπώ!/ Για να μη λιώσω στο κλάμα/ και…/ Στον ύπνο μου δεν σας καλώ/ Να μην πονώ/ Να μην πονάτε/ Μάνα μου και πατέρα.

Έτσι, ο Μαρδάς απ’ αλλού ξεκίνησε, αλλά η ζωή και η καρδιά και η συνείδηση του ποιητή που έκρυβε μέσα του τον μετέπλασε, από άλλη εξέδρα να βλέπει, να κρίνει και να συγκινεί τα πλήθη.

Ανθούλα Δανιήλ, κριτικός λογοτεχνίας, Diastixo,gr , 25 Ioυλίου 2025